Tôi từng tin rằng thể thao chỉ là cuộc chơi của thể lực, chiến thuật và con số. Nhưng càng theo dõi sâu, càng làm việc với các vận động viên và huấn luyện viên, tôi nhận ra một “mặt trận” khác đang âm thầm quyết định thắng bại: cảm xúc. Từ đó, khái niệm phòng ngừa rủi ro bằng cảm xúc không còn trừu tượng, mà trở thành một chiến lược có chủ đích, đang trỗi dậy mạnh mẽ trong thể thao hiện đại.
Trong môi trường cạnh tranh khốc liệt, rủi ro không chỉ đến từ chấn thương hay đối thủ mạnh hơn. Rủi ro còn đến từ những khoảnh khắc rất con người: áp lực sân khách, nỗi sợ thất bại, sự tự mãn sau chiến thắng, hay cơn giận dữ khi bị trọng tài xử ép. Tôi đã chứng kiến những đội bóng sụp đổ chỉ vì một chiếc thẻ đỏ xuất phát từ mất kiểm soát cảm xúc; cũng từng thấy những tay vợt đánh mất trận chung kết vì để nỗi lo lắng nuốt chửng sự tự tin.
Chính vì vậy, phòng ngừa rủi ro bằng cảm xúc không phải là “làm mềm” tinh thần thi đấu, mà là quản trị nó. Các đội thể thao hàng đầu ngày nay không chờ khủng hoảng mới xử lý, họ đầu tư sớm: chuyên gia tâm lý thể thao, quy trình kiểm soát áp lực, bài tập chánh niệm, thậm chí là mô phỏng các tình huống gây ức chế để vận động viên học cách phản ứng an toàn. Với tôi, đây là sự chuyển dịch tư duy từ “chữa cháy” sang “phòng bệnh”.
Điều thú vị là chiến lược này không chỉ dành cho các siêu sao. Ở các giải trẻ hay phong trào, nơi cảm xúc còn bộc phát hơn, việc phòng ngừa rủi ro bằng cảm xúc lại càng cần thiết. Tôi từng tham gia một chương trình đào tạo huấn luyện viên trẻ, nơi bài học đầu tiên không phải là sơ đồ chiến thuật, mà là cách giúp học trò gọi tên cảm xúc của mình sau mỗi buổi tập. Khi vận động viên biết mình đang căng thẳng, thất vọng hay quá hưng phấn, họ ít có khả năng đưa ra quyết định sai lầm hơn.
Một yếu tố khác khiến chiến lược này trỗi dậy là truyền thông và mạng xã hội. Chưa bao giờ áp lực dư luận lại gần và mạnh đến thế. Một sai lầm nhỏ có thể trở thành “bão” chỉ sau vài phút. Tôi thấy nhiều CLB xây dựng hẳn quy tắc sử dụng mạng xã hội trước và sau trận đấu, không phải để kiểm soát tiếng nói, mà để giảm rủi ro cảm xúc—tránh việc vận động viên bị cuốn vào tranh cãi, mất tập trung hoặc phản ứng bốc đồng.
Từ góc nhìn cá nhân, tôi tin rằng phòng ngừa rủi ro bằng cảm xúc còn là lợi thế cạnh tranh dài hạn. Thể lực có thể suy giảm theo tuổi tác, chiến thuật có thể bị đối thủ bắt bài, nhưng khả năng tự điều chỉnh cảm xúc sẽ theo vận động viên suốt sự nghiệp. Những người bền bỉ nhất thường không phải là người mạnh nhất, mà là người ổn định nhất về tâm lý.
Cuối cùng, điều khiến tôi lạc quan là chiến lược này đang dần được nhìn nhận đúng giá trị. Thể thao không còn coi cảm xúc là “yếu đuối cần che giấu”, mà là dữ liệu cần được hiểu và quản lý. Khi chúng ta phòng ngừa rủi ro bằng cảm xúc một cách có hệ thống, chúng ta không chỉ giảm thất bại đáng tiếc, mà còn mở đường cho những màn trình diễn đỉnh cao, nơi con người và thành tích hòa làm một.
